Xây dựng con người “Thủ đô xã hội chủ nghĩa” như mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Kỳ 2: Hiện thực hóa mục tiêu xây dựng con người Thủ đô phát triển toàn diện trong kỷ nguyên mới Dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, cách làm sáng tạo, linh hoạt, đồng bộ của Thành ủy Hà Nội, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và nhân dân đã giúp Hà Nội từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng hình mẫu con người Thủ đô phát triển toàn diện, tiến tới một “Thủ đô xã hội chủ nghĩa” như mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, để Hà Nội vững bước tiến vào kỷ nguyên mới cùng cả nước.

Cách làm sáng tạo, linh hoạt, đồng bộ góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Thủ đô

Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 – 2030 có ý nghĩa quan trọng, sẽ đề ra những quyết sách lớn, giúp Thủ đô vững bước cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới. Tại Hội nghị lấy ý kiến góp ý vào Dự thảo Văn kiện Đại hội XVIII Đảng bộ thành phố, nhiệm kỳ 2025 – 2030 ngày 18-7-2025, đồng chí Nguyễn Văn Phong, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội đã khẳng định: “Văn hóa đang trở thành nguồn lực phát triển bền vững của Thủ đô”. Hà Nội phải vươn lên, phải hướng tới cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực và quốc tế nhưng đồng thời vẫn phải giữ được bản sắc dân tộc, bản sắc Hà Nội, là những đặc trưng riêng biệt, tạo nên sự khác biệt, những giá trị cốt lõi, truyền thống và bản lĩnh của con người Thăng Long – Hà Nội. Vì thế, phát huy cao độ nguồn lực văn hóa sẽ tạo nên lợi thế cạnh tranh riêng của Thủ đô so với các địa phương khác.

Trong quá trình hiện thực hóa mục tiêu xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, nhiều cách làm sáng tạo đã được Thành ủy lãnh đạo triển khai, từng bước cụ thể hóa các chủ trương lớn của Đảng và Thành ủy Hà Nội vào đời sống thực tiễn, tạo chuyển biến tích cực về nhận thức, hành vi ứng xử văn hóa, góp phần hình thành và lan tỏa hệ giá trị văn hóa đặc trưng của con người Hà Nội thời kỳ mới.

Quán triệt quan điểm xây dựng người Hà Nội văn minh, thanh lịch phải kiên trì, bền bỉ

Theo Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, Hà Nội là Thủ đô, trung tâm đầu não chính trị, hành chính quốc gia, đô thị đặc biệt trực thuộc Trung ương; Thủ đô với bề dày lịch sử nghìn năm văn hiến Thăng Long – Hà Nội, định hướng là thành phố “Văn hiến – Văn minh – Hiện đại”; là nơi tập trung, bảo tồn và phát huy các giá trị tinh hoa văn hóa vật thể và phi vật thể; là thủ đô có quy mô tầm cỡ thế giới với hội nhập các giá trị bản sắc văn hóa, lịch sử truyền thống đặc trưng(1). Văn hóa là yếu tố nổi bật để “nhận diện” Hà Nội trên bản đồ thế giới và trong nước.

Nhằm tạo chuyển biến mạnh mẽ trong việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, xây dựng, thực hiện hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Thủ đô thời kỳ mới, Ban Thường vụ Thành ủy ban hành Chỉ thị số 30-CT/TU, ngày 19-2-2024 “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”. Chỉ thị nêu rõ yêu cầu các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội (nay là Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hà Nội) toàn thành phố quán triệt sâu sắc, vận dụng sáng tạo, cụ thể hóa và thực hiện hiệu quả đường lối, quan điểm trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và ý kiến chỉ đạo của đồng chí cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc ngày 24-11-2021. Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trong việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, xác định đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên, đặt con người Hà Nội vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển Thủ đô, là chủ thể quan trọng nhất quyết định trực tiếp thành công của sự nghiệp phát triển Thủ đô nhanh, bền vững.

Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là quá trình lâu dài, đòi hỏi phải kiên trì, bền bỉ tiến hành thường xuyên, vì thế, Chỉ thị đồng thời lưu ý tập trung vào 6 nội dung trọng tâm được rút ra từ những bài học kinh nghiệm sâu sắc khi triển khai xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh trong nhiều năm qua. Trong đó, vai trò gia đình được đặt lên hàng đầu trong xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh: “Xây dựng, bồi đắp giá trị gia đình, lấy gia đình làm nền tảng để khôi phục, kế thừa, phát huy những giá trị đạo đức, văn hóa truyền thống của Thăng Long – Hà Nội, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới, góp phần hình thành nhân cách thế hệ trẻ Thủ đô thanh lịch, văn minh. Phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp trong gia đình: lễ phép, lịch sự, hòa thuận, kính trên nhường dưới, nhân ái, khoan dung…; xây dựng gia đình học tập, gia đình văn hóa, ấm no, văn minh, tiến bộ và hạnh phúc”(2).

Đồng thời với bồi đắp các giá trị gia đình, cần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, đưa nhà trường thực sự trở thành cái nôi nuôi dưỡng, bồi đắp nhân cách, đạo đức, lối sống; nghiên cứu đưa môn “Hà Nội học” vào giảng dạy, hoàn thiện tiêu chí xây dựng “Trường học hạnh phúc”…

Đặc biệt, Chỉ thị chỉ rõ: “Xây dựng và gương mẫu thực hành văn hóa lãnh đạo, quản lý, văn hóa liêm chính để mỗi cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, đặc biệt là người đứng đầu trở thành tấm gương chuẩn mực trong ứng xử, phát ngôn, giao tiếp tại công sở, gia đình, nơi cư trú và nơi công cộng”; “Xây dựng môi trường văn hóa công sở đoàn kết, dân chủ, kỷ cương, nhân văn”…

Đây là những nhiệm vụ, giải pháp căn cơ, bài bản và khoa học, sát với thực tiễn; là kết quả tiếp thu góp ý, là sản phẩm trí tuệ của các cấp, các ngành, các chuyên gia, nhà khoa học và người dân Thủ đô.

Xây dựng nhiều mô hình thiết thực từ cơ sở

Thăng Long – Hà Nội nghìn năm văn hiến, anh hùng đã hun đúc nên giá trị cốt cách của người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Nét thanh lịch của người Hà Nội thể hiện trong lối sống, sinh hoạt gia đình và cộng đồng, trong giao tiếp, ứng xử, trong văn hóa ẩm thực…, trở thành niềm tự hào và giá trị truyền thống quý báu của người Hà Nội, thể hiện sinh động qua nhiều mô hình tiêu biểu:

Thứ nhất, mô hình “Tổ tự quản văn minh đô thị” (hay Tổ dân phố “Văn minh – An toàn – Sạch đẹp”) tại quận Hoàng Mai (cũ) được triển khai từ năm 2024. Đây là sáng kiến cộng đồng tiêu biểu, được triển khai trên cơ sở sự lãnh đạo, phối hợp thực hiện giữa cấp ủy, chính quyền địa phương, các tổ dân phố và người dân. Mô hình đặt ra tiêu chí “5 không” (không rác thải vỉa hè; không lấn chiếm lòng đường; không quảng cáo, rao vặt trái phép; không để xe sai quy định; không có hành vi phản cảm nơi công cộng), qua đó góp phần xây dựng nếp sống đô thị nền nếp, an toàn, sạch đẹp tại các khu dân cư. Sau hơn một năm triển khai thực hiện, nhiều tuyến phố tại các phường, như Định Công, Đại Kim, Tân Mai (nay là các phường Định Công, Đại Kim, Tương Mai) cơ bản khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lấn chiếm vỉa hè, hành lang giao thông; đồng thời nâng cao rõ rệt ý thức cộng đồng trong giữ gìn cảnh quan và ứng xử nơi công cộng.

Thứ hai, mô hình “Tuyến phố không rác” tại quận Đống Đa (nay là 5 phường thuộc thành phố Hà Nội gồm: Đống Đa, Kim Liên, Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Láng và Ô Chợ Dừa) là kết quả của sự phối hợp hiệu quả giữa các tổ chức chính trị – xã hội và các lực lượng đoàn viên, thanh niên, phụ nữ ở cơ sở. Được triển khai từ năm 2022, mô hình hướng đến xây dựng các tuyến phố văn minh, sạch đẹp thông qua các hoạt động, như: phân loại rác tại nguồn, bóc, xóa quảng cáo trái phép, trang trí tường cũ bằng tranh truyền thông bảo vệ môi trường. Mô hình đã huy động được sức mạnh tổng hợp của cả cộng đồng, đặc biệt là vai trò nòng cốt của phụ nữ, thanh niên và học sinh trong việc duy trì các phong trào, như “Ngày chủ nhật xanh”, “Tuần lễ sống xanh”…, tạo hiệu ứng tích cực và bền vững trong việc hình thành thói quen ứng xử văn minh của người dân.

Thứ ba, mô hình “Trường học văn hóa ứng xử” tại huyện Đông Anh cũ (nay là 5 xã Đông Anh, Thư Lâm, Phúc Thịnh, Thiên Lộc và Vĩnh Thanh). Mô hình là điển hình trong việc đưa các giá trị văn hóa thanh lịch của Hà Nội vào môi trường giáo dục. Với sự vào cuộc đồng bộ của cấp ủy, chính quyền địa phương, ngành giáo dục và gia đình, nhiều trường học trên địa bàn đã tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức, kỹ năng sống và văn hóa ứng xử thông qua những hình thức sáng tạo, gần gũi như: “Giờ học ứng xử”, “Hộp thư điều ước văn minh”, “Tuần lễ ứng xử đẹp”, “Góc nói lời hay”… Qua đó, học sinh rèn luyện được thói quen giao tiếp có văn hóa, biết tôn trọng, lắng nghe, chia sẻ, cảm ơn và xin lỗi đúng mực, từ đó hình thành nền tảng nhân cách bền vững cho các thế hệ công dân tương lai.

Thứ tư, mô hình “Tổ dân phố văn minh – an toàn – tự quản” ở quận Bắc Từ Liêm (nay là 5 phường gồm Tây Tựu, Phú Diễn, Xuân Đỉnh, Đông Ngạc và Thượng Cát). Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 04/2022/QĐ-TTg, ngày 18-2-2022 “Ban hành Quy định tiêu chí, trình tự, thủ tục xét công nhận đạt chuẩn đô thị văn minh” với 9 nhóm nội dung, 52 tiêu chí cơ bản, tháng 3-2022, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận đã ban hành kế hoạch triển khai tuyên truyền vận động xây dựng mô hình “Tổ dân phố văn minh – an toàn – tự quản” theo 5 nhóm tiêu chí tự quản về nếp sống văn hóa, an ninh, trật tự – an toàn xã hội, vệ sinh môi trường, văn minh đô thị và an toàn giao thông. Quận cũng nhân rộng nhiều mô hình, cách làm mới gắn với tình hình thực tế của địa phương hướng tới mục tiêu bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ, hài hòa giữa phát triển kinh tế và văn hóa – xã hội, khơi dậy các giá trị đạo đức, lối sống tốt đẹp và phát huy mạnh mẽ, nếp sống đô thị, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, như: “Ban Công tác Mặt trận, Tổ dân phố cùng Tôn giáo chung tay xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp”, “Gia đình tôi tự trang bị dụng cụ phòng cháy chữa cháy”, “Huy động sức dân đoàn kết xây dựng tuyến đường văn minh đô thị”, “Huy động sức dân đoàn kết tham gia chương trình mục tiêu giảm nghèo bền vững”, “Tuyến đường tự quản bảo đảm an ninh trật tự”, “Tổ dân phố không tệ nạn xã hội”, “Tổ tuần tra Nhân dân”, “Đoạn đường nở hoa”, “Đường bích họa”, “Trường học an toàn về an ninh trật tự”, “Công dân số”…

Từ những mô hình trên có thể khẳng định sự thành công trong xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh không chỉ đến từ nỗ lực của từng cá nhân hay tổ chức, mà là kết quả của quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện, phối hợp đồng bộ giữa các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị – xã hội và nhân dân. Việc phát hiện, biểu dương và nhân rộng những mô hình hiệu quả chính là phương thức quan trọng để củng cố nền tảng văn hóa – đạo đức trong cộng đồng, thúc đẩy quá trình phát triển đô thị hiện đại gắn với giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần xây dựng Thủ đô Hà Nội ngày càng văn minh, hiện đại, xứng đáng với vai trò là trung tâm chính trị – hành chính, văn hóa của cả nước.

Bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn triển khai các mô hình là: Lấy con người làm trung tâm, văn hóa làm nền tảng, truyền thông làm động lực và cộng đồng làm chủ thể. Trong đó, vai trò của cấp ủy, chính quyền các cấp là nhân tố then chốt bảo đảm sự thống nhất trong định hướng và tổ chức thực hiện; hệ thống chính trị cơ sở giữ vai trò cầu nối, tạo điều kiện để người dân tham gia quản lý và lan tỏa các giá trị tốt đẹp; người dân vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa là chủ thể sáng tạo, gìn giữ chuẩn mực văn hóa trong đời sống hằng ngày.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, đô thị hóa nhanh và hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, các mô hình xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh cần tiếp tục được đổi mới cả về nội dung, phương thức và cách tiếp cận, như: Tăng cường ứng dụng công nghệ số trong tuyên truyền, vận động và giáo dục nếp sống văn minh; thiết kế các nền tảng tương tác văn hóa số phù hợp với giới trẻ; tổ chức các chiến dịch truyền thông đa phương tiện có chiều sâu về nội dung và sinh động về hình thức…

Bên cạnh đó, cần gắn việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh với các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh; phát triển hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở một cách đồng bộ, bảo đảm tính kết nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc và đổi mới sáng tạo. Chỉ khi mỗi người Hà Nội trở thành “tế bào sống” mang trong mình những giá trị văn hóa đặc trưng, lan tỏa hành vi đẹp, ứng xử chuẩn mực trong từng không gian sống, thì mục tiêu xây dựng Thủ đô trở thành trung tâm văn hóa lớn của cả nước mới có thể trở thành hiện thực.

Bên cạnh những chuyển biến tích cực, thực tiễn cũng cho thấy không ít biểu hiện lệch chuẩn văn hóa vẫn tồn tại trong đời sống xã hội, ảnh hưởng đến hình ảnh người Hà Nội trong mắt cộng đồng. Trong bối cảnh bùng nổ thông tin và phát triển mạnh mẽ của không gian mạng, nhiều luồng văn hóa ngoại lai, hình mẫu ứng xử lệch chuẩn được lan truyền đã dễ dàng, tác động tiêu cực đến nhận thức và hành vi của một bộ phận người dân. Tình trạng ứng xử thiếu văn minh nơi công cộng, xả rác bừa bãi, vi phạm giao thông, lấn chiếm lòng đường, quảng cáo trái phép, ngôn từ phản cảm trên các phương tiện truyền thông xã hội,… vẫn còn khá phổ biến, đặc biệt trong giới trẻ. Một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức chưa thực sự trở thành hình mẫu trong thực thi chuẩn mực ứng xử công vụ và văn hóa công sở. Cùng với đó, quá trình đô thị hóa nhanh chóng và sự gia tăng dân số cơ học tại khu vực nội đô đã gây áp lực lớn lên hạ tầng văn hóa – xã hội, dẫn đến tình trạng quá tải không gian công cộng, thiếu hụt thiết chế văn hóa, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng đời sống tinh thần và nếp sống văn minh tại cộng đồng dân cư.

Một số cấp ủy đảng, chính quyền, trước hết là người đứng đầu chưa thực sự quan tâm và dành nguồn lực đầu tư thích đáng cho việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, giá trị con người Hà Nội trong các quyết sách phát triển của địa phương, cơ quan, đơn vị. Việc tổ chức triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của một số cấp ủy, chính quyền chưa quyết liệt, đồng bộ, thiếu sự kiểm tra, giám sát thường xuyên, chế tài xử phạt còn hạn chế; còn thiên về các giá trị kinh tế, chưa chú ý tới nhân tố văn hóa và con người trong xây dựng và thực hiện các quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, dẫn đến tình trạng phá vỡ không gian kiến trúc, xâm hại di sản văn hóa, ảnh hưởng tiêu cực đến cảnh quan đô thị và nông thôn.

Giải pháp để xây dựng người Hà Nội trong kỷ nguyên mới

Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh trong bối cảnh hiện nay là một nhiệm vụ vừa cấp thiết, vừa lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì, quyết tâm chính trị và sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và người dân, doanh nghiệp với những giải pháp mang tính hệ thống, đồng bộ và khả thi, gắn kết chặt chẽ giữa tư duy đổi mới với hành động thực tiễn.

Trước hết, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, thống nhất, xuyên suốt của cấp ủy đảng, sự quản lý hiệu lực, hiệu quả của chính quyền các cấp và sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị – xã hội. Trong đó, việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp (thành phố – phường/xã) phải được đặt ở vị trí trung tâm của quá trình đổi mới quản trị đô thị và nông thôn, nhằm phát huy tối đa tính chủ động, linh hoạt, trách nhiệm giải trình của cấp phường, xã – nơi gần dân nhất và trực tiếp tổ chức thực hiện chủ trương, chính sách đến từng tổ dân phố, khu dân cư.

Cụ thể, tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, ít tầng cấp, ít đầu mối, tránh trùng lắp, chồng chéo chức năng, nhiệm vụ; quy định rõ thẩm quyền, trách nhiệm giữa các cấp, nhất là giữa cấp thành phố và cấp phường, xã. Phải bảo đảm nguyên tắc “một cơ quan thực hiện nhiều việc, một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì và chịu trách nhiệm chính” để nâng cao hiệu quả thực thi và kiểm soát quyền lực trong thực tiễn.

Xây dựng cơ chế vận hành đồng bộ, thống nhất và thông suốt giữa các cấp, các ngành; thiết lập các mối quan hệ dọc – ngang, quan hệ lãnh đạo, quản lý giữa cấp trên và cấp dưới, giữa người đứng đầu và tập thể, giữa các cơ quan cùng cấp, bảo đảm hợp lý, ăn khớp, hiệu lực, hiệu quả. Đặc biệt, trao thêm quyền hạn gắn với trách nhiệm cụ thể cho chính quyền cấp phường, xã trong quản lý trật tự đô thị, an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, và xây dựng nếp sống văn hóa cộng đồng.

Tinh gọn tổ chức bộ máy phải đi đôi với cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo hướng chuyên nghiệp, thực tài, liêm chính, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Cấp phường, xã cần được quan tâm đặc biệt trong đào tạo, bồi dưỡng năng lực và bố trí nhân sự, nhằm bảo đảm chất lượng đội ngũ cán bộ ở tuyến đầu của bộ máy hành chính phục vụ nhân dân. Hiệu lực, hiệu quả vận hành của chính quyền hai cấp chính là tấm gương phản chiếu văn hóa và con người văn hóa của Thủ đô Hà Nội trong kỷ nguyên mới.

Hai là, chú trọng công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn gắn với phát huy giá trị văn hóa và con người Hà Nội. Thành phố Hà Nội nhận thức rõ vai trò quan trọng của công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn trong hoạch định và triển khai các chủ trương lớn, nhất là những vấn đề chiến lược đối với sự phát triển Thủ đô. Thành phố đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan trung ương, viện nghiên cứu, trường đại học để tổ chức nhiều hội thảo khoa học chuyên sâu, góp phần cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn cho Trung ương và Thành ủy trong quá trình xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển Thủ đô. Nhiều hội thảo đã tập trung làm rõ vai trò của văn hóa và con người Hà Nội, như phối hợp với Bộ Biên tập Tạp chí Cộng sản tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Vai trò của truyền thông đối với thành phố Hà Nội trong bối cảnh xã hội thông tin” (năm 2018); “Nâng cao trách nhiệm công vụ, đẩy mạnh dân vận chính quyền phục vụ phát triển kinh tế – xã hội thành phố Hà Nội trong điều kiện mới” (năm 2019). Gần đây là các hội thảo có tính chất chiến lược, như “Nguồn lực văn hóa trong chiến lược phát triển “Thành phố sáng tạo” của Thủ đô Hà Nội” (năm 2020), “Phát triển nhanh và bền vững Thủ đô theo hướng đô thị xanh, thông minh, hiện đại” (năm 2021); “Xây dựng và thực hiện quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến 2050” (năm 2023); “Triển khai Luật Thủ đô số 39/2024/QH15” (năm 2024), trong đó tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của việc phát huy giá trị văn hóa – con người như một động lực nội sinh, nền tảng tinh thần của sự phát triển Thủ đô văn minh, hiện đại, giàu bản sắc.

Ba là, xây dựng Bộ tiêu chí chuẩn mực văn hóa người Hà Nội làm căn cứ định hướng hành vi, điều chỉnh lối sống và phát triển nhân cách con người Thủ đô. Đây phải là hệ giá trị vừa kế thừa bản sắc văn hóa ngàn năm văn hiến, vừa đáp ứng yêu cầu phát triển của đô thị thông minh, xã hội số và công dân toàn cầu. Bộ tiêu chí cần được phân nhóm rõ ràng theo không gian ứng xử (nơi công cộng, công sở, gia đình, không gian mạng…), theo nhóm đối tượng (học sinh, cán bộ công chức, người lao động, người cao tuổi…) và theo hành vi (ngôn ngữ, tác phong, lối sống, trách nhiệm xã hội…). Quá trình xây dựng phải bảo đảm sự tham gia của đội ngũ chuyên gia, trí thức, văn nghệ sĩ, các tổ chức chính trị – xã hội và đông đảo nhân dân, bảo đảm tính khoa học, thực tiễn và khả năng áp dụng sâu rộng trong đời sống.

Bốn là, phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội trong giáo dục văn hóa. Theo đó, đưa các nội dung về đạo đức công dân, văn hóa ứng xử, kỹ năng sống vào chương trình giáo dục chính khóa và hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường học linh hoạt, hiệu quả. Nhà trường, gia đình và xã hội phối hợp chặt chẽ trong việc hình thành nhân cách, lối sống và hành vi ứng xử văn minh cho thế hệ trẻ. Đồng thời, trong bối cảnh bùng nổ công nghệ thông tin và các phương tiện truyền thông xã hội hiện nay, cần chú trọng xây dựng văn hóa số, đạo đức số, thành phố cần phát triển các nền tảng truyền thông có định hướng, tăng cường giáo dục truyền thông số trong thanh thiếu niên, đồng thời kiên quyết xử lý các nội dung, hành vi lệch chuẩn, độc hại trên không gian mạng, góp phần làm trong sạch không gian văn hóa số và bảo vệ hệ giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc của người Hà Nội.

Năm là, phát huy hiệu quả các phong trào thi đua, đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền gắn với xây dựng văn hóa ở từng địa phương, từng ngành, từng lĩnh vực, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hình ảnh người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Các phong trào như “Người Hà Nội đẹp – sống đẹp”, “Người tốt – việc tốt”, “Tuyến phố văn minh”, “Trường học thân thiện”, “Chi bộ văn hóa”, “Cơ quan xanh – sạch – đẹp” đã góp phần tích cực trong việc gìn giữ, phát huy các giá trị đạo đức, chuẩn mực lối sống, xây dựng không gian văn hóa lành mạnh trong cộng đồng. Để các phong trào phát huy hiệu quả lâu dài, cần triển khai thường xuyên, gắn với cơ chế khen thưởng kịp thời, nhân rộng các mô hình sáng tạo, cách làm hay, đồng thời thúc đẩy truyền thông, sáng tác nghệ thuật, tôn vinh hình ảnh người Hà Nội hiện đại, nhân văn, trách nhiệm – tiêu biểu cho lý tưởng xã hội chủ nghĩa trong kỷ nguyên mới.

Sáu là, báo chí phải là lực lượng tiên phong lan tỏa giá trị thanh lịch, văn minh của Thủ đô. Trong công cuộc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, báo chí không chỉ giữ vai trò “cầu nối” để truyền tải chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với nhân dân, mà còn là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng – văn hóa, góp phần định hướng giá trị, khơi dậy ý thức, hình thành chuẩn mực và lan tỏa lối sống đẹp trong cộng đồng. Một trong những điểm sáng của Thành ủy Hà Nội là đã tổ chức thường niên từ năm 2016 đến nay Giải Báo chí về phát triển văn hóa và xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Nhiều tác phẩm báo chí có chất lượng cao, phản ánh sinh động những mô hình hay, cách làm sáng tạo, tấm gương người tốt, việc tốt trong xây dựng lối sống văn minh đô thị, góp phần lan tỏa mạnh mẽ thông điệp về giá trị văn hóa Thăng Long – Hà Nội trong thời kỳ hội nhập và chuyển đổi số.

Đóng góp vào xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, đội ngũ những người làm báo của cả nước và Thủ đô nỗ lực giữ gìn, phát huy hệ giá trị văn hóa Hà Nội thông qua những tác phẩm, sản phẩm báo chí có chất lượng và tinh thần trách nhiệm cao, từ đó góp phần tích cực vào khơi dậy niềm tự hào và ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa, xây dựng con người “Thủ đô xã hội chủ nghĩa” như mong muốn của Bác Hồ./.

———————–

(1) Xem: Tuấn Đông: Xây dựng Thủ đô Hà Nội “Văn hiến – Văn minh – Hiện đại”, Tạp chí Xây dựng điện tử; ngày 17-3-2024, https://tapchixaydung.vn/xay-dung-thu-do-ha-noi-van-hien-van-minh-hien-dai-20201224000022504.html

(2) Xem: Chỉ thị số 30-CT/TU, ngày 19-02-2024, của Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”,

Xem thêm: